Soybağının Kurulması (Soybağının Tespiti) davası nedir? Babalık davası nedir? Bu yazımızda bu sorular cevap bulacaktır.
Soybağı nedir?
Soybağı, kişilerin anaları ve babaları arasındaki hukuki ilişkidir. Türkçe’de kelime anlamı olarak kişinin babası ile olan kan bağı olarak tanımlansa da soybağı hukuken daha geniş kapsamlı yorumlanması gerekmektedir zira günümüzde kişi özel hukuktan kaynaklanan bazı haklarını hem anayla hem de babayla kurulan soybağı ile edinmektedir. Bu sebeple sadece baba ile değil ana ile de soybağının kurulması hakkaniyete uygun olacaktır.
Soybağının kurulması nedir?
Soybağının kurulması kişilerin anaları ile babaları arasındaki hukuki ilişkinin kurulması anlamına gelmektedir. Bu hukuki ilişkinin kurulması günün sonunda kişinin ehil olacağı hakların tayini açısından önem arz etmektedir.
Ana ile soybağı nasıl kurulur?
Türk Medeni Kanunu’nun 337. maddesine göre evlilik birliği dışında doğan çocuğun velayeti annededir ve çocuk annenin soyadını alır. Bu şekilde çocuk nüfus hizmetlerinde her halükârda biyolojik annenin çocuğu olarak kaydedilir. Biyolojik olarak çocuğun annesinden doğduğu kesindir ve başta vatandaşlık olmak üzere doğumla beraber anneden kaynaklı kanunun verdiği haklara ehildir çünkü Türk Medeni Kanunu’nun 282. maddesine göre anne ile çocuğun soybağı doğumla başlar.
“A. Genel olarak soybağının kurulması
Madde 282- Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur.”
Baba ile soybağı nasıl kurulur?
Yine 282. maddeye göre baba ile çocuk arasındaki soybağı da anne ile evlilik, çocuğu tanıma, mahkeme kararı ya da evlat edinme ile kurulur.
“Çocuk ile baba arasında soybağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur.”
Babalık karinesi ile soybağı kurulması
Kocanın babalığı Türk Medeni Kanunu’nun 285. maddesinde “babalık karinesi” altında düzenlenmiştir. Bu bağlamda kocanın babalığı eğer çocuk evlilik birliği içinde ya da boşanmayı müteakiben 300 gün içerisinde doğarsa koca doğan çocuğun babası sayılmaktadır.
“A. Babalık karinesi
Madde 285 – Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır.
Bu süre geçtikten sonra doğan çocuğun kocaya bağlanması, ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatıyla mümkündür.
Kocanın gaipliğine karar verilmesi hâlinde üçyüz günlük süre, ölüm tehlikesi veya son haber tarihinden işlemeye başlar.”
Kanunun bahsettiği 300 günlük süre ortalama gebelik süresidir. Bu sürenin geçmesinin ardından doğan çocuğun babayla soybağının kurulması ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatıyla mümkün olmaktadır. DNA testi gibi laboratuvar ortamında gerçekleştirilecek genetik testler babalık hakkında kesin sonuç verebilmektedir.
Gaiplik ölüm tehlikesi içerisinde kaybolan ve kendisinden uzun zamandır haber alınamayan kişiler için hakkında ölüme ilişkin kuvvetli şüpheler varsa kişi hakkında gaiplik kararı verilebilmektedir. Kocanın gaipliğine karar verilmesi halinde de bu 300 günlük süre ölüm tehlikesinden veya son haber tarihinden itibaren işlemeye başlamaktadır.
Önemli Not: Eğer 300 günlük süre içerisinde ana başkasıyla evlenirse Türk Medeni Kanunu’nun 290. maddesi uyarınca ikinci evlilikteki koca baba sayılmaktadır. Ancak bu karine çürütülebilmekte ve çürütülebilirse ilk evlilikteki koca baba sayılabilmektedir.
“C. Karinelerin çakışması
Madde 290- Çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğmuş ve ana da bu arada yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır.
Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır.”
Sonradan evlenme yolu ile soybağının kurulması
Türk Medeni Kanunu’nun 292. maddesi de soybağının sonradan evlenilmesi yolu ile kurulan soy bağını düzenlemektedir.
“Madde 292-Evlilik dışında doğan çocuk, ana ve babasının birbiriyle evlenmesi hâlinde kendiliğinden evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tâbi olur.”
Bu bağlamda eğer aralarında evlilik birliği olmayan ana ve baba çocuklarının doğumundan sonra evlenirlerse evlilik dışında doğan çocuk evlilik birliği içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tabi olmaktadır. Bu sayede çocukla baba arasındaki soybağı kurulabilmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 293. maddesi uyarınca da eşler, evlilik dışında doğmuş olan ortak çocuklarını, evlenme sırasında veya evlenmeden sonra, yerleşim yerlerindeki veya evlenmenin yapıldığı yerdeki nüfus memuruna bildirmek zorundadırlar. Bildirimin yapılmamış olması, çocuğun evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tâbi olmasını engellememektedir.
Tanıma yolu ile soybağının kurulması
Türk Medeni Kanunu’nun 295. maddesi tanımaya yönelik hükümleri düzenlemektedir.
“Madde 295-Tanıma, babanın, nüfus memuruna veya mahkemeye yazılı başvurusu ya da resmî senette veya vasiyetnamesinde yapacağı beyanla olur.”
Bu bağlamda baba, mahkemeye veya nüfus memuruna yazılı başvuru yaparak, resmi senetle ya da vasiyetnamesiyle çocuğunu tanıyabilir ve soybağını kurabilir.
Önemli Not: Eğer tanıma beyanında belirtilen çocuk, başka bir erkekle soybağı içerisindeyse çocuğun bulunduğu soy bağı geçersiz olmadıkça tanınamamaktadır.
“Başka bir erkek ile soybağı bulunan çocuk, bu bağ geçersiz kılınmadıkça tanınamaz.”
Babalık hükmü ile (mahkeme yolu ile) soybağının kurulması
Türk Medeni Kanunu’nun 301. maddesi mahkeme yolu ile baba ile soy bağının kurulması yolu düzenlenmiştir. Bu bağlamda çocuk ya da ana soy bağının kurulmasını babayı davalı göstererek mahkemeden isteyebilmektedirler.
“Madde 301- Çocuk ile baba arasındaki soybağının mahkemece belirlenmesini ana ve çocuk isteyebilirler.
Dava babaya, baba ölmüşse mirasçılarına karşı açılır.
Babalık davası, Cumhuriyet savcısına ve Hazineye; dava ana tarafından açılmışsa kayyıma; kayyım tarafından açılmışsa anaya ihbar edilir.”
302. madde uyarınca eğer babanın çocuğun doğumundan önceki 300. gün ile 180. gün arasında ya da fiili gebe kalma döneminde ana ile cinsel ilişkide bulunduğu tespit edilirse babalığa karine sayılmaktadır. Bu durumda her halükârda baba çocuğun biyolojik babasıdır ve soybağı kurulur. Bu karinenin aksi baba tarafından ispatlanırsa karine geçerliliğini kaybetmektedir.
Babalık davası çocuğun doğumundan önce veya sonra açılabilir. Ananın dava hakkı doğumdan itibaren 1 yıl geçmekle düşmektedir. Eğer çocuk ile başka bir erkek arasında soybağı ilişkisi mevcutsa bu soybağının ortadan kalkmasıyla süre işlemeye başlamaktadır.
Soybağının tespiti davalarında yetkili mahkeme
Türk Medeni Kanunu’nun 283. maddesi uyarınca soy bağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır.
Soybağının tespiti davalarında görevli mahkeme
Soybağının tespiti davalarında görevli mahkeme aile mahkemeleridir.
Yabancıların soybağı kurulmasıyla ilgili hükümler
Yabancı uyruklularda soybağının kurulması Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 16, 17 ve 18. maddesine göre düzenlenir. Soybağının kuruluşu, çocuğun doğum anındaki hukukuna bağlıdır. Çocuğun doğum anındaki milliyeti Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 7 ve 8. Maddelerine göre saptanır. Türk anne veya babadan evlilik birliği içinde veya dışında, Türk vatandaşı anne ve yabancı babadan evlilik birliği dışında veya Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan soybağının kurulması şartıyla evlilik birliği dışında doğan çocuklar Türk vatandaşıdır ve Türkiye kanunlarına göre soybağı kurulur.
Yabancı uyruklu olduğu kesin olan çocuğa tabi olduğu milliyetin kanunları uygulanır. Eğer çocuğun tabi olduğu milliyet veya kanunlar saptanamıyorsa çocuğun soybağı, hayatını fiilen devam ettirdiği ülkenin kanunlarına göre belirlenir. Çocuğun yaşamını fiilen devam ettirdiği ülke ve kanunlar tespit edilememişse annenin veya babanın çocuğun doğumu anındaki tabi oldukları milliyetin kanunlarına göre, eğer bu da tespit edilemiyorsa anne ve babanın çocuğun doğumu anındaki ortak yaşadıkları ülkenin kanunlarına göre soybağı kurulur. En son bu da tespit edilemiyorsa çocuğun doğduğu ülkenin kanunlarına göre soybağı kurulur.