Memur Disiplin Cezaları

Devlet Memurlarına Verilen Disiplin Cezaları ve İptali Süreci

Devlet memurları kimlerdir?

Türkiye’de 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı olarak çalışanlar ve 657 sayılı kanunun 4. maddesi uyarınca mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenler memur sayılmaktadırlar.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı olmayan kamu hizmeti görevlileri kimlerdir?

Kanun, hangi kamu kurumunda çalışanların memur sayılacağını belirtmemekle beraber hangi kurumda çalışanların 657 sayılı kanuna tabi olmadığını ayrı ayrı açıklamıştır. Bu bağlamda 657 sayılı kanunun 1. maddesinin 3. fıkrası uyarınca Anayasa Mahkemesi üye ve yedek üyeleri ile raportörleri; hakimlik ve savcılık mesleklerinde veya bu mesleklerden sayılan görevlerde bulunanlar, Danıştay ve Sayıştay meslek mensupları ve Sayıştay savcı ve yardımcıları, üniversitelerin, İktisadi ve Ticari İlimler Akademilerinin, Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademilerinin, Devlet Güzel Sanatlar Akademilerinin, Türkiye ve Orta – Doğu Amme İdaresi Enstitüsünün öğretim üye ve yardımcıları, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası üyeleri, Genelkurmay Mehteran Bölüğü Sanatkarları, Devlet Tiyatrosu ile Devlet Opera ve Balesi ve Belediye Opera ve tiyatroları ile şehir ve belediye konservatuvar ve orkestralarının sanatkar memurları, uzman memurları, uygulatıcı uzman memurları ve stajyerleri; Spor-Toto Teşkilatında çalışan personel; subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş ve erler ile Emniyet Teşkilatı mensupları özel kanunları hükümlerine tabidir.

Disiplin cezası nedir?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 124. maddesine göre devlet memurlarının kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuruna emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmemesi, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmaması, yasakladığı işleri yapması halinde disiplin suçu işlenmiş olur. Bu disiplin suçlarının ardından ceza soruşturmasına benzer bir şekilde disiplin soruşturması yürütülür. Pek tabi idare hukuku da bir kamu hukuku alanı olduğundan doğrudan korunan menfaat kamu kurum ya da kuruluşunun faaliyetine aksama olmadan devam etmesi ve dolaylı olarak toplum yararının korunmasıdır.

Disiplin suçlarını araştırmak ve ceza vermekte görevli kimdir?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 124. maddesinin ilk fıkrası ve Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin 7. maddesi uyarınca Disiplin Amirleri disiplin cezalarını vermeye yetkili kişidir. Disiplin suçlarının yürütülmesi Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin 8. maddesi uyarınca kamu idarelerince kurulmuş olan disiplin kurullarıdır.

Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliğinin 5. maddesine göre disiplin amirleri ve yetki alanları:

• Cumhurbaşkanı, tüm kamu idarelerinde,
• Bakanlar, bakanlık teşkilatında,
• Üst yöneticiler, başında bulundukları kamu idarelerinde veya kendilerine bağlı birimlerde
• Bölge müdürleri, taşra teşkilatı bölge kuruluşlarında,
• Valiler, taşra teşkilatı il ve ilçe kuruluşlarında,
• Kaymakamlar, taşra teşkilatı ilçe kuruluşlarında
• Belediye başkanları, belediye ve bağlı kuruluşlarında,
• Misyon şefleri yurt dışı teşkilatında, görevli bütün memurlar hakkında disiplin amirliği yetkisine sahiptir.

Disiplin cezaları nelerdir? Hangi durumlarda disiplin cezası verilir?

Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde sıralanan 5 adet disiplin cezalarından birisi verilir.

Eğer devlet memuru,

· Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranma

• Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek
• Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek
• Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunma
• Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak
• Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak
• Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak
• Görevin iş birliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak

fiillerinde bulunursa kendisine uyarma verilir. Uyarma memura görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.

Uyarmanın yanında Kanun kınama cezalarından ve kınama cezasını gerektiren fiillerden söz etmiştir. Kınama, memura görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Aşağıdaki fiiller kınama cezasını gerektiren fiillerdir.

• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak
• Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,
• Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,
• Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
• Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak, 
• Devlete ait resmî belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,
• İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,
• İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,
• Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak,
• Verilen emirlere itiraz etmek,
• Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,
• Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak.
• Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek.

Aylıktan kesme cezası memurun brüt aylığından 1/30 ile 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır. Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiiller kanunda,

• Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak
• Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek
• Devlete ait resmî belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak, d) Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak, 
• Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek
• Görev yeri sınırları içerisinde herhangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak
• Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak şeklinde sıralanmıştır.

Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası kanunda memurlar hakkında verilebilecek diğer bir disiplin cezasıdır. Kademe ilerlemesinin durdurulması memurların bulunduğu kademe ilerlemesinin 1 ile 3 yıl arası durdurulmasıdır. Memuriyette kariyer basamakları için ciddi bir engel olabilmektedir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına sebep olacak fiiller kanunda,

• Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek,
• Özürsüz ve kesintisiz 3 ve 9 gün arası göreve gelmemek, 
• Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak
• Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak, 
• Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak, 
• Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek,
• Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak
• Görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak, 
• Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak, 
• Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak, 
• Amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya bunları tehdit etmek, 
• Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu ödemeden yurda dönmek, 
• Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak, 
• Herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak.

şeklinde sıralanmıştır.

Devlet memurluğundan çıkarma en ağır disiplin cezalarından biridir. Kişi devlet memurluğundan çıkarıldığı gibi bir daha devlet memurluğu görevine gelememektedir. Devlet memurluğundan çıkarılmaya sebep verecek fiiller,

• İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak,
• Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek
• Siyasi partiye girmek
• Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek,
• Savaş, olağanüstü hâl veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak
• Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak
• Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunma
• Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek
• Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak,
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek.
• Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak.
• Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak

şeklindedir.

Yine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya halin cezaların özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre içinde tekerrüründe bir derece ağır ceza uygulanır. Aynı derecede cezayı gerektiren fakat ayrı fiil veya haller nedeniyle verilen disiplin cezalarının üçüncü uygulamasında bir derece ağır ceza verilir. Örneğin iki kere üst üste görev yerinde alkol içen memur ikinci fiilinin ardından devlet memurundan çıkarılacaktır.

Kanun disiplin amirine ceza vermede bir takdir hakkı tanımıştır. 657 sayılı kanunun 125. maddesine göre geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir. Bu takdir hakkı memurun kendine çeki düzen vermesi için bir uyarı mahiyetinde olabilir.

Önemli Not: 125. maddede sayılan fiiller, eğer ceza hukukuna göre cezayı gerektiren bir fiilse sanık hakkında ceza soruşturması da açılacaktır.

Memurun savunma hakkı var mıdır?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 129 ve 130. maddeleri uyarınca hakkında disiplin soruşturması açılan memurun savunma hakkı bulunmaktadır. Bu bağlamda devlet memurunun savunmasının alınması zorunludur yoksa memur hakkında disiplin cezası verilemez.

Disiplin cezalarında itiraz hakkı var mıdır?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 135. maddesi uyarınca disiplin cezalarına itiraz hakkı vardır. Bu bağlamda disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir. İtirazın süresi kararın memura tebliğinden itibaren 7 gündür. Süresi içinde itiraz eden memur hakkında itiraz mercileri 30 gün içerisinde karar vermek durumundadır.

Devlet memurluğundan çıkarma cezasına karşı idareye itiraz etmek mümkün değildir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası alan memurlar direkt idari yargı yoluna başvurmalıdırlar.

Disiplin suçlarına karşı yargı yolu

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre disiplin cezaları hakkında idari yargı yoluna gidilebilir. Bu bağlamda devlet memurluğundan çıkarılma cezası hariç idari itiraz yoluna götürülen uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezaları kesinleştiği tarihten itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemesine götürülebilir.

Devlet memurluğundan çıkarılma cezası alan memurlar idari itiraz yoluna gidemediğinden kararın verildiği tarihten itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemesinde dava açmak durumundadırlar.

Disiplin cezalarına karşı idare mahkemelerinde iptal davası açılmalıdır.

Disiplin cezalarının yargılanmasında görevli mahkeme

Disiplin cezalarının yargılamasında görevli mahkeme İdare Mahkemesi’dir.

Disiplin cezalarının yargılanmasında yetkili mahkeme

Disiplin cezalarının yargılamasında yetkili mahkeme disiplin cezası verilen kurumun bulunduğu yer mahkemesidir.

Anahtar kelimeler

• Devlet Memurlarına Verilen Disiplin Cezaları
• Devlet memurları kimlerdir?
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı olmayan kamu hizmeti görevlileri kimlerdir?
• Disiplin cezası nedir?
• Disiplin suçlarını araştırmak ve ceza vermekte görevli kimdir?
• Disiplin cezaları nelerdir?
• Hangi durumlarda disiplin cezası verilir?
• Memurun savunma hakkı var mıdır?
• Disiplin cezalarında itiraz hakkı var mıdır?
• Disiplin suçlarına karşı yargı yolu
• Disiplin cezalarının yargılanmasında görevli mahkeme
• Disiplin cezalarının yargılanmasında yetkili mahkeme