Göçmen kaçakçılığı nedir?
Göçmen kaçakçılığı suçu Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde düzenlenmiştir. Göçmen kaçakçılığı Türk hukukuna göre Türk vatandaşı olup olmamasının önemi olmaksızın kişilerin 3. kişiler tarafından maddi menfaat elde etmek amacıyla kaçak yollardan Türkiye’den çıkarılması, giriş yaptırılması ve ülke içinde barındırılması fiilidir. Türk Ceza Kanunu göçmen kaçakçılığı suçunu uluslararası suçlar kategorisine dahil etmiştir.
Türk Ceza Kanunu 79. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:
“Göçmen kaçakçılığı
Madde 79-(1) Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan;
a) Bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasına imkân sağlayan,
b) Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan,
Kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve bin günden on bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Suç, teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.
(2) Suçun, mağdurların;
a) Hayatı bakımından bir tehlike oluşturması,
b) Onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi, hâlinde, verilecek ceza yarısından üçte ikisine kadar artırılır.
(3) Bu suçun; birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde verilecek ceza yarısına kadar, bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde verilecek ceza yarısından bir katına kadar artırılır.
(4) Bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.”
Göçmen kaçakçılığı suçunun en tipik uygulama alanı bulduğu coğrafya Güney Afrika, Orta Doğu ve Güney Amerika bölgeleridir. Genellikle zorlu yaşam şartları altında yaşayan ve kendi başlarına göç edemeyen insanlar kaçakçılık yapan şahıslara kişi başı belli bir miktar para ödeyerek göç etmektedirler. Suriye İç Savaşı ve Kuzey Irak bölgesindeki sıcak terör eylemleri nedeniyle birçok insan kaçakçılara para ödeyerek Türkiye sınırlarından geçmektedir. Pek tabi bu taşıma ve lojistik hizmeti hiçbir can ve mal güvenliği teminatı sağlamamaktadır. Can ve mal güvenliğini tehlikeye atmasının yanı sıra kontrolsüz göç ve kamu sağlığı ve güvenliğini tehlikeye atması sebebiyle göçmen taşıma ve yasadışı barındırma işleri kaçakçılık suçu kapsamında değerlendirilmiştir.
Göçmen kaçakçılığı suçunun unsurları nelerdir?
Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinin ilk fıkrası basit göçmen kaçakçılığı suçunun unsurlarından bahsetmektedir. Bu bağlamda göçmen kaçakçılığı suçunun unsurlarının oluşabilmesi için öncelikle failin doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat etme amacı taşıması gerekmektedir. Örneğin halen Irak’tan ülkemiz sınırlarına para karşılığı göçmen kaçıran kişiler bu ticareti yardım olsun diye yapmamaktadır. Ancak önemle belirtmekte fayda var ki salt olarak yardım maksadıyla ve vicdani dürtüyle göçmenlere daha iyi bir yaşam şartı sunmak için göçmen kaçakçılığı yapan şahıslar bu durumda göçmen kaçakçılığı suçu kapsamında değerlendirilmeyecektir. Failin maddi menfaat elde etmesi şarttır.
79. maddenin 1. fıkrasının a ve b bentlerinde sayılan unsurlar suçun seçimlik fiilleridir. a veya b bentlerinde sayılan fiillerden birinin tek başına maddi menfaat etme amacıyla icra edilmesi suçu oluşturacaktır.
Maddi menfaat sağlamak amacıyla yabancı şahsı 6458 sayılı kanuna muhalif bir şekilde yasal olmayan yollardan Türkiye sınırları içerisine sokulup Yine Türkiye’de yasadışı yollarla ikametini sağlamak suçun bir diğer unsurudur. Örneğin para karşılığı yabancı uyruklu şahsın kalabilmesi için failin kendi adına kira sözleşmesi imzalaması, kendi adına çıkardığı kredi ve banka kartlarının kullandırması gibi eylemler göçmen kaçakçılığı suçuna vücut verecektir. Ayrıca fail, yabancı uyruklu şahsın ülke içine sokulmasından başlayarak suçu icra etmesine gerek yoktur. Örneğin ikamet izni biten yabancı uyruklu şahsı para karşılığı evinde barındırması da suça vücut verecektir.
Yine maddi menfaat sağlamak amacıyla Türk vatandaşının veya yabancının Türkiye sınırları dışına yasadışı yollarla çıkmasına imkân sağlanması suçun unsurudur. Bu bağlamda Türkiye’den yurtdışına gerekli prosedürler bypass edilerek maddi bir çıkar için göçmen kaçakçılığı yapılması suç teşkil edecektir. Son zamanlarda ülkemizde uluslararası koruma veya geçici koruma statüsünde bulunan sığınmacılar göçmen kaçakçısı şahıslar tarafından kıyı şeritlerinden veya sınır kapılarından Avrupa’ya kaçırılmaktadır. Burada denetim ve usul kapsamında belli çıkış ve deport protokolleri bypass edilmektedir ve suça vücut vermektedir.
Göçmen kaçakçılığı suçunun cezası ne kadardır?
Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinin 1. fıkrası uyarınca basit göçmen kaçakçılığı suçunun cezası 3 yıldan 8 yıla kadar hapis ve bin günden on bin güne kadar adli para cezasıdır. Ayrıca 79. maddenin 4. fıkrasına göre tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirlerine hükmedilmektedir.
Göçmen kaçakçılığı suçunun nitelikli halleri
Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinin 2. ve 3. fıkraları göçmen kaçakçılığı suçunun nitelikli hallerini düzenlemektedir. Bu bağlamda eğer bu kaçakçılık sırasında kaçırılan mağdurların hayatı bakımından bir tehlikenin oluşması ve onur kırıcı muameleye maruz kalmaları durumunda verilecek ceza yarısından üçte ikisine kadar arttırılmaktadır. Örneğin kaçırılan göçmenlerin sınırda mayın tarlası üzerinden götürülmeleri veya terör bölgesinden geçirilmeleri veyahut botlarla denizaşırı ülkelere kaçırılmaları hayatlarını oldukça tehlikeye atacaktır. Bu bağlamda fail hakkında 5 yıl hapis cezası verilecekse 7 yıl 6 aydan 8 yıl 4 aya kadar hapis cezası ile cezalandırılmak durumunda kalacaktır.
79. maddenin 3. fıkrası da aynı şekilde başka bir nitelikli halini ve cezanın arttırılmasını düzenlemektedir. Bu bağlamda suçun birden fazla kişi ile işlenmesi halinde verilecek ceza yarısına kadar arttırılmaktadır. Ancak örgüt halinde bir kaçakçılık durumu mevcutsa verilecek ceza yarısından bir katına kadar artmaktadır. Yani göçmen kaçakçılığının suçu örgüt faaliyeti kapsamında göçmenlerin hayatı tehlikeye atılacak şekilde icra edilirse en yüksek cezaya sebebiyet verir.
Göçmen kaçakçılığında teşebbüs hükümleri uygulanır mı?
Teşebbüs Türk Ceza Kanunu’nun 35. maddesinde düzenlenmiştir. Bu bağlamda Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur. Örneğin fail terör bölgesinde kaçıracağı göçmenleri ve aracı hazırlamış ve sonraki gün hareket etmeyi planlamış olmasına rağmen sonraki sabah bir bombanın aracı infilak ettirmesinden dolayı suçun icrası elde olmayan nedenlerle yarıda kalmışsa bu durumda teşebbüsten bahsedebiliriz. Burada önemli olan husus yarıda kesilen sebeplerin kaynağının fail olmamasıdır.
Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine on üç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.
Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesi suçun teşebbüsü halinde dahi suç tamamlanmış gibi cezaya hükmedileceğini belirtmiştir. Bu bağlamda göçmen kaçakçılığı suçuna teşebbüs halinde Türk Ceza Kanunu 35. maddesindeki suça teşebbüs hükümleri uygulanmayarak suç tamamlanmış gibi cezaya hükmedilmektedir.
Göçmen kaçakçılığı suçunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması uygulanır mı?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı için hükmedilecek cezanın 2 yıl altında kalması gerekmektedir. Kanunda göçmen kaçakçılığı suçunun cezası en alt sınırda dahi 3 yıl olduğundan hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümleri uygulanamamaktadır.
Göçmen kaçakçılığı suçunda şikâyet
Göçmen kaçakçılığı suçu şikâyete bağlı suçlardan değildir. Bu halde ihbar yolu ile yetkili kolluğun veya savcılığın haberi olmasını müteakiben soruşturma resen başlatılmaktadır.
Göçmen kaçakçılığı suçunda etkin pişmanlık
Göçmen kaçakçılığı suçunda etkin pişmanlık hükümleri uygulanmamaktadır. Ancak kovuşturma aşamasında sanıkların tutum ve davranışları iyi hal indirimi alabilmelerine sebep olabilir.
Göçmen kaçakçılığı suçunda görevli mahkeme
Ceza Muhakemeleri Kanunu’na göre göçmen kaçakçılığı suçunun yargılamasında görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleridir.
Göçmen kaçakçılığı suçunda yetkili mahkeme
Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 12. maddesine göre göçmen kaçakçılığı suçunun yargılamasında yetkili mahkeme suçun son icra hareketinin yapıldığı ya da işlendiği yerin mahkemesidir.