Genel affa ilişkin soruları Adalet Bakanı Yılmaz Tunç 29 Şubat 2024 tarihinde basına vermiş olduğu beyanda kısmi de olsa açıkladı. 8. YARGI PAKETİ 29.02.2024 Tarihi itibariyle TBMM Genel Kurulunda görüşülmeye başlandı. 43 maddelik paketin ilk iki maddesi kabul edildi. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, 8. Yargı paketi kapsamında basına açıklamada bulundu. Hükümetin yargı reformu üzerinde çalıştığı kamuoyundaki herkes tarafından biliniyor.
8. YARGI PAKETİNDE NELER VAR?
8. YARGI PAKETİNDE GENEL AF VAR MI?
Adalet bakanı Yılmaz Tunç en güncel beyanında Yargı paketinin kapsamlı olduğunu, af ile ilişkili çalışmalar konusunun milletvekillerinin takdirinde olduğunu belirterek net bir cevap vermemiştir. Bu nedenle 8. Yargı paketinde genel affa ilişkin bir çalışma olup olmadığı bilinmemektedir. Hukuk büromuz tarafından genel affa ilişkin gelişmeler sıkı takip edilmekte olup en güncel bilgi bu yazımızda paylaşılacaktır.
İSTİNAF VE TEMYİZ SÜRELERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ
8. Yargı paketiyle yapılacak en güncel değişiklik yargıda itiraz, istinaf ve temyiz sürelerinin değiştirilmesidir. Bilindiği üzere istinaf ve temyiz süreleri yargının dalları arasında farklılık göstermekteydi. Bu yargı paketiyle bu farklılığın kaldırılarak, karışıklığın sonlandırılması amaçlanmaktadır. Kanaatimizce yerinde bir yaklaşım olup yargıda tek ve bilinebilir bir uygulamanın sağlanması vatandaşlar için hak kaybı riskini azaltacaktır.
İNFAZ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK
Ayrıca 8. Yargı paketiyle gündeme gelen diğer husus ise infaz kanununda yapılması planlanan değişikliktir. Adalet Bakanı Tunç ifadelerinde 2 yıldan az ceza alanların cezaevine girmeden denetimliye ayrılmasının vicdanları rahatsız ettiğini ve buna ilişkin bir düzenleme olabileceğini, denetimli serbestliğe ayrılma süresinin hapis cezası miktarına göre belirlenmesine ilişkin bir düzenleme olabileceğini ilişkin bilgiler verdi.
ADLİ PARA CEZASI MİKTARINDA DEĞİŞİKLİK
Adli para cezasının güncel günlük alt sınırı 20 Türk Lirası, üst sınırı ise 100 TL’dir. Yeni yargı paketi ile alt sınırın 100 TL’ye üst sınırın ise 500 TL’ye çıkartılması planlanmaktadır.
TÜRK CEZA HUKUKUNDA AF NEDİR?
Af genel tanımıyla bir kamu davasının düşmesi, ceza mahkumiyetinin sonuçlarıyla beraber ortadan kaldırılması veya kısmen kaldırılması veya hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesine yarayan ceza hukuku kurumudur.
AF Türk Ceza Kanunu’nun 65. maddesinde düzenlenmiştir:
- Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar.
- Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir.
- Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir.
Bu bağlamda af kurumu Türk Ceza Kanunu’na göre genel af ve özel af olmak üzere iki ana başlıkta incelenmektedir.
Genel Af Nedir?
Genel af, kanun hükmüne göre görülmekte olan kamu davasını düşürür, hükmolunan cezayı ve mahkumiyetin tüm sonuçlarını ortadan kaldırır. “Genel” sıfatını almasının sebebi tüm hükümlüleri etkilemesinden değil, ceza hukukuna dair tüm sonuçları ile yani hem infazı hem de kamu davasını düşürür nitelikte olmasından dolayı genel af denilmektedir.
Genel affı çıkarmaya kim yetkilidir?
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin görev ve yetkilerini belirleyen anayasanın 87. maddesi, af ilanı yetkisini de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne vererek düzenlemiştir:
“II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri
Genel olarak
Madde 87 – (Değişik: 21/1/2017-6771/5 md.)
Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.”
Anayasanın 87. maddesinden genel ve özel af çıkarmaya yetkili merciin Türkiye Büyük Millet Meclisi olduğu anlaşılmaktadır. Af kararı bu anayasa metni ile üye tamsayısının beşte üçü çoğunluğunun kararı ile çıkarılacağı şartı da bulunmaktadır.
Genel affın kapsamı nedir? Hangi suçlar genel af kapsamındadır?
Türk Ceza Kanunu hangi suçların af kapsamında olduğu veya olmadığı önceden belirlenmiş değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin affa karar vermesinin ardından çıkaracağı af kanunu ile suçlar belirlenmektedir. Önceki af kanunlarında kimi zaman sınırlar cezanın sınırına göre belirlenirken kimi zaman çıkan af kanununda sayılan ve belirli bir tarihten sonra işlenen suçlara göre bir sınırlandırma yapılmaktadır. Yani af kanununun Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden geçmesinden önce hangi kriterlerin af kapsamına gireceği bilinmemektedir.
Genel affın sonuçları nelerdir?
Genel affın asıl sonucu kamu davasının düşmesi ve hükmün sonuçlarının tamamen ortadan kalkmasıdır. Pek tabi yargılamanın hangi aşamada olduğuna göre af çıktığı andaki usul ve esaslar değişmektedir. Örneğin soruşturma aşamasında olan bir vaka için kamu davası açılmamaktadır, dosya hakkında takipsizlik kararı (kovuşturmaya yer olmadığına dair karar) verilmektedir. Eğer iddianamenin kabulüyle kamu davası başlatılmışsa mahkeme tarafından dosyanın düşmesine karar verilir. Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 223. maddesinin 8. fıkrası “Türk Ceza Kanunu’nda öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde, davanın düşmesine karar verilir.” maddesine göre soruşturma ve kovuşturma şartı af sebebinin varlığından dolayı tamamlanamayacaktır ve yargılamaya devam edilemeyecektir. Eğer kovuşturma aşamasından sonra hüküm kesinleşirse hükmün infazına başlanmaz ya da infaz kesilir. Ayrıca belirtmekte fayda var ki Hükmün kesinleşmesinden sonra affın çıkması hükmün adli sicilden silinmesine neden olur. Adli sicili sildirmek af çıkmasa dahi mümkündür. Adli sicil nasıl sildirilire ilişkin makalemizi okumak için bu yazının üzerine tıklayabilirsiniz.
Önemli Not: Haksız fiil olan suç fiilinin bir sonucu olarak uğranan zararların tazmini bakımından af özel hukuktan doğan sorumluluğu kaldırmaz. Yani mala zarar verme suçundan dolayı yargılanan veya hüküm giyen kişi aftan sonra mağdurun zararının tazmini talebini yine yerine getirmek zorundadır. Affın çıkması özel hukuktan doğan suç fiiline bağlı hakları Türk Ceza Kanunu’nun 74. maddesinin 2. fıkrası uyarınca ortadan kaldırmamaktadır. Zira fiilin yargılaması bitse de fiilin doğurduğu hak yoksunlukları devam etmektedir
Özel Af Nedir?
Özel af Türk Ceza Kanunu’nun 65. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Bu bağlamda özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adli para cezasına çevrilebilir.
Özel af, bireysel ve toplu olmak üzere iki şekilde cereyana gelmektedir.
Bireysel özel af nedir?
Bireysel özel af, af kapsamına giren kişi veya kişilerle beraber suçları ve af kapsamına giren cezaları açıkça belirtmektedir.
Toplu özel af nedir?
Toplu özel afta kişi isimleri yer almaz, affedilen cezalar ve türleri kanunda gösterilmek suretiyle af çıkarılır. Af kanununda gösterilen suç ve cezalar kapsamına giren tüm hükümlüleri bağlamaktadır.
Özel affı çıkarmaya kim yetkilidir?
Anayasanın 87. maddesine göre özel affı çıkarmaya yetkili merci Türkiye Büyük Millet Meclisi’dir. Üye sayısının beşte üçü çoğunluğu ile Türkiye Büyük Millet Meclisi bu kararı vermektedir.
Ayrıca Cumhurbaşkanı da Anayasanın 104. maddesi ile özel af çıkarmaya yetkilidir. Bu bağlamda Cumhurbaşkanı sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletmeye veya kaldırmaya yetkilidir.
Özel affın sonuçları nelerdir?
Özel af genel aftan ayrı olarak mahkumiyetin tüm sonuçlarının etkisini gösterir. Özel af sadece hapis cezası hükmünü etkiler. Cezanın kısmen ya da tamamen infazını engeller. Özel af ile hapis cezasının sadece infazını ortadan kaldırır. Bunun dışında hükmün infaz dışındaki sonuçları meyvelerini vermeye devam etmektedir. İnfazına başlanmış cezanın infazı özel af ile yarıda kesilir. Eğer infaz başlamamışsa infaza hiç başlanmaz.
Genel afta olduğu gibi özel afta da haksız fiil olan suç fiilinin sebep verdiği hak yoksunluklarının tazmini etkilenmez. Fail talep halinde haksız fiilden doğan borçları tazmin etmekle yükümlüdür.
Hangi suçlar özel af kapsamındadır?
Genel af konusunda olduğu gibi özel affa girecek suçlar ve nitelikleri kanunlarda önceden belirlenmiş değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin veya Cumhurbaşkanı’nın vereceği özel af kararında bu sınırlamalar özellikle çizilmektedir.
Hangi suçlar af kapsamına girmez?
Sadece orman suçları bakımından af yoluna gidilememektedir. Anayasanın 169. maddesine göre münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Anayasanın çizdiği bu kesin kural sebebiyle orman suçlarını işleyen failler hakkında hiçbir merci af kararı çıkaramamaktadır.