Nafakanın Kaldırılması Davası nedir? Nafaka nasıl kaldırılır? Dava açma şartları nelerdir? Bu yazımızda bu sorular cevap bulacaktır.
Nafaka nedir?
Evlilik birliği esasında iki kişinin bir araya gelip insani duygular çerçevesinde hayatlarını ortak sürdürmeleridir. Evlilik birliği kişiye birtakım sorumluluklar yüklemektedir. Kişiler artık eski yaşantılarındaki bazı alışkanlıklarını evlilik birliğinin gerektirdiği ölçüde azaltmak durumundadırlar. Örneğin kişi bekarken sadece kendisi için yaşıyorsa ve kazandığı parayı sadece kendisi için harcıyorsa evlilik birliğinden sonra ekonomik gücünün yettiği ölçüde ev giderlerine ve çocuklarının gelişimlerine katılmak zorundadır. Bu bağlamda kişi gerekiyorsa alkol ve sigara gibi alışkanlıklarını azaltmak durumundadır. Ya da bekarlığı zamanında eve sadece uyumaya gelen kişi evliliğinden sonra vaktinin önemli bir kısmını aile ilişkilerini geliştirmek için eşi ve çocuğuyla geçirmelidir.
Evlilik birliğinin bitmesiyle kişiler üzerindeki bazı sorumluluklar son bulmamaktadır. Evlilik halinde eşlerin evlilikten önceki hallerine göre ciddi değişimler görülmektedir. En çok göze çarpan değişim mali değişimler olmaktadır. Örneğin çalışan eşlerden biri artık çalışmaktan vazgeçebilir. Bu bağlamda evlilik birliğinin bitmesiyle kişi eski yaşam tarzından ve maddi gücünden mahrum kalabilmektedir. Toplumumuzdaki bu refahın korunabilmesi ve bir tarafın evlilik birliği içerisindeki fedakarlıklarının boşa gitmemesi adına boşanmadan sonra eşlerden birine nafaka bağlanmaktadır.
Nafaka, boşanma veya yasal ayrılığın ardından eşlerden birinin diğer eşe ve müşterek çocuklara maddi destek sağlamak zorunda kalabileceği yasal bir yükümlülüktür. Nafakanın amacı, düşük gelirli eşin evlilikleri sırasında sahip oldukları yaşam tarzına benzer bir yaşam standardını sürdürmelerine yardımcı olmaktır.
İlk nafaka örneği Hammurabi Yasalarında görülmektedir:
“Bir adam kendisine çocuk doğuran kadından veya çocuk doğuran karısından ayrılmak isterse, o kadına çocuklarını yetiştirebilmesi için çeyizini ve tarla, bahçe ve mülkün intifa hakkının bir kısmını verecektir. Çocuklarını büyüttüğü zaman, çocuklara verilen maldan bir erkek çocuğunun payı kadar kendisine de verilir. Daha sonra kalbinin erkeği ile evlenebilir.”
Türk Medeni Kanunu’na göre 4 çeşit nafaka bulunmaktadır:
- Tedbir Nafakası: Boşanma davası açılmadan önce ya da açıldıktan sonra davanın bitimine kadar 18 yaşından küçük çocuklar için mahkemece bağlanan maddi destektir. Türk Medeni Kanunu’nun 169. ve 197. maddelerinde düzenlenmiştir:
“Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.”
“Birlikte yaşamaya ara verilmesi haklı bir sebebe dayanıyorsa hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine birinin diğerine yapacağı parasal katkıya, konut ve ev eşyasından yararlanmaya ve eşlerin mallarının yönetimine ilişkin önlemleri alır.”
- İştirak Nafakası: Boşanma davası sonucunda velayeti kendisine verilmeyen eşin aleyhine çocukların gelişimi ve hayatlarını sürdürmeleri için mahkemece bağlanan nafakadır. Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesinde düzenlenmiştir:
“Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”
- Yoksulluk Nafakası: Evlilik birliğinin boşanma davası sonucunda bitmesiyle yoksulluğa düşecek eş için mahkemece hükmedilen diğer eşin ödemesi gereken nafakadır. Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesinde düzenlenmiştir:
“Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.”
- Yardım Nafakası: Yardım nafakası, yardım edilmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoy, üstsoy veya kardeş lehine hükmedilen yardımdır. Evlilik birliği ile bir bağı bulunmamaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun 364. maddesinde düzenlenmiştir:
“Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür.”
Nafakanın kaldırılması davası nedir?
Nafakanın kaldırılması davası nafaka verilmesindeki amaçların ortadan kalkması halinde nafakanın kaldırılması için açılan davadır.
İştirak nafakasının şartı Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesinde bahsedilmektedir. Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır hükmü uyarınca iştirak nafakasının şartı ergin olmayan ve kendi iaşesini (eğitim, bakım ve barınma gibi) temin edemeyecek olan çocuğun varlığı iştirak nafakası için bir sebeptir. Bu bağlamda çocuğun ergin olması, hayatını kendisinin devam ettirmesi gibi olayların vuku bulması halinde nafakanın kaldırılması davası açılabilmektedir.
Tedbir nafakası boşanma sürecinden önce ya da boşanma davası sonuçlanana kadar çocuğun yüksek yararı ilkesi uyarınca ergin olmayan çocukların dava sürecinden etkilenmemesi amacıyla mahkemenin eşler aleyhine çocukların lehine hükmettiği bir tedbirdir. Tedbir nafakasında kusur aranmamaktadır ve mahkeme bu önlemleri resen almaktadır. Bu bağlamda tedbir nafakasının kaldırılması talep edilemez ancak tedbir nafakasının dava sonunda iştirak ya da yoksulluk nafakasına dönüştürülmesi halinde eğer nafaka verilmesindeki şartlar ortadan kalkmışsa nafakanın kaldırılması davası açılabilmektedir.
Yoksulluk nafakası boşanma davası sonunda daha fazla kusurlu olmamak şartıyla yoksulluğa düşecek taraf lehine hükmedilen maddi yardımdır. Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesi boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir hükmüyle yoksulluk nafakasının şartlarını çizmiştir. Bu bağlamda yoksulluk nafakasının şartı taraflardan birinin boşanma kararından sonra yoksulluğa düşecek olmasıdır. Bu surette diğer taraf mali gücü oranında nafaka vermekle yükümlü hale gelir. Eğer nafaka verilen taraf zaman içinde yoksulluktan çıkar ve nafakaya ihtiyacı kalmazsa diğer taraf nafakanın kaldırılması talepli dava açabilir.
Nafakanın kaldırılması davasında görevli mahkeme
Nafakanın kaldırılması davasında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin kurulmadığı yerlerde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.
Nafakanın kaldırılması davasında yetkili mahkeme
Nafakanın kaldırılması davasında yetkili mahkeme nafaka alan tarafın ikamet ettiği yer mahkemesidir.
Nafakanın kaldırılması davasında zamanaşımı
Nafakanın kaldırılması davası için kanunda herhangi bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir.
Nafakanın Kaldırılması Örnek Dava Dilekçesi aşağıda sunulmuştur.
