Hakaret suçu nedir?
Hakaret suçu Türk Ceza Kanunu’nun 125 ile 131. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Onur kırıcı, onura dokunan, mağduru küçültücü tüm söz ve davranışlar hakaret kapsamına girmektedir. Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin ilk fıkrasına göre hakaret, bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmak eylemidir.
Hakaret suçu Türk Ceza Kanunu’nun 8. bölümü olan “Şerefe Karşı Suçlar” kategorisinde düzenlenmiştir. Hakaretin Türk Ceza Kanunu’nda yer almasının sebebi kişinin hem kendine hem de toplumun kişiye olan saygısını kaybetmemesi, kişinin şerefinin korunmasıdır. Zira hakaret bizzat bireyi hedef alan, kişilik haklarına yapılan en net saldırılardan biridir.
Önemli not: Hakaret suçunun mağduru sadece gerçek kişilerdir. Tüzel kişiler insanın doğasından gelen kişilik haklarına sahip değillerdir. Bu sebeple tüzel kişiliklerin korunması gereken şeref ve onurları bulunmamaktadır. Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/36 karar sayısıyla verdiği kararla tüzel kişiye yönelik olan hakaretin hakaret suçu kapsamına girmeyeceğini hükme bağlamış ve suç oluşmadığından sanık hakkındaki mahkûmiyet kararını bozmuştur.
Hakaret suçunun unsurları nelerdir?
Hakaret suçuna vücut veren sözler ve davranışlar Türk Ceza Kanunu’nda veya başkaca bir kanunda sayılmamıştır. Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesine göre bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmak maksadıyla söylenen her türlü söz ve davranış suç kapsamına girmektedir. Bu bağlamda hangi sözlerin suç teşkil ettiği Yargıtay içtihatlarınca belirlenmektedir.
Esas olan kişinin onur ve şerefinin rencide edilmesi ve değersiz gösterilmesidir. Örneğin bu maksatla yapılan “mal”, “geri zekalı”, “salak”, “aptal”, “avel”, “it”, “şerefsiz”, “çakal” gibi söylemler hakaret suçunu oluşturmaktadır. Pek tabi örneğin kumar oynanması için yer ve imkân sağlama suçundan yargılanmış bir şahsa “kumarbaz herif” gibi bir söylemde bulunulması suça vücut verecektir. Burada şahsın gerçekten isnat edilen fiili işlemiş olmasının bir önemi yoktur. Zira söylenen söz aşağılama, küçük düşürme ve şeref ve onuru rencide etme maksatlıdır. Ancak kaba sözler hakaret suçu kapsamına girmemektedir. Örneğin “terbiyesiz, ahlaksız” gibi sözcükler hakaret değillerdir. Tabi ki her somut olaya göre hangi sözcüğün hakaret kapsamına girdiği ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Yargıtay 18. Ceza Dairesi içtihatlarına göre beddua, eleştiri, kaba hitap ve sözler hakaret sayılmamaktadır. Örneğin “Allah cezanı versin” veya “Hayatın boyunca sürünürsün inşallah” gibi cümleler beddua olup Yargıtay bu sözleri hakaret olarak değerlendirmemiştir.
Hakaret suçunda hakaretin bizzat mağdurun duyabileceği şekilde mağdura yöneltilmesi veya mağdurun gıyabında hakaret edenin haricinde 3 kişinin duyacağı şekilde hakaret sarf edilmesi suçu oluşturmaktadır. Hakaret içeren sözün bizzat mağdura yöneltilmesi halinde suçun oluşacağı kuşkusuzdur. Mağdurun gıyabında hakaret edilmesi sonucunda suçun oluşabilmesi için gereken şart suçu fail hariç 3 kişi daha duymalıdır. Örneğin bir sanat galerisinde failin 5 kişilik arkadaş grubunda sanatçı hakkında “şerefsizin tekidir o” şeklindeki sözlerini en az 3 kişi duyduğundan hakaret suçu oluşacaktır. Burada mağdurun hakareti duymasına gerek kalmamıştır. Belirtmekte fayda var ki bu 3 kişinin birbirini tanımasına veya aynı ortamda bulunmalarına gerek yoktur. Ayrıca Yargıtay içtihatlarına göre bu 3 kişinin hakareti bizzat anlamaları gerekmektedir.
Hakaret suçu sadece yüz yüze icra edilen bir suç değil aynı zamanda Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin 2. fıkrasına göre mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde de suç vücut bulacaktır. Örneğin tüm bu hakaretlerin SMS, Whatsapp mesajı, e-posta, mektup ve türevi yollarla mağdura yöneltilmesi suça vücut verecektir. Ayrıca gıyapta hakaret de ileti yoluyla oluşmaktadır. Örneğin bir Whatsapp grubunda, grupta olmayan bir şahıs hakkında hakaret içeren içeriklerin paylaşılması durumunda hakaretin Whatsapp grubundaki 3 kişiye iletilmesi halinde suç yine vücut bulacaktır.
Türk Ceza Kanunu’nun 126. maddesine göre hakaret suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya isnat üstü kapalı geçiştirilmiş olsa bile, eğer niteliğinde ve mağdurun şahsına yönelik bulunduğunda duraksanmayacak bir durum varsa, hem ismi belirtilmiş ve hem de hakaret açıklanmış sayılır. Örneğin yüzünde kişinin ayırt edilmesini sağlayacak bir leke bulunan mağdur hakkında sanığın “Suratında kanserli doku taşıyan herif var ya, tam bir alçak o herif” şeklindeki sözleri mağdurun ismi belirtilmese dahi hakaret suçu oluşmuş sayılır. Zira burada mağdurun sarf ettiği sıfatlar kişiyi açıkça ve duraksanmayacak şekilde ele vermektedir.
Türk Ceza Kanunu’nun 127. maddesi isnat edilen ve suç oluşturan fiilin ispat edilmesi halinde faile ceza verilmeyeceğinden söz etmektedir. Örneğin failin mağdura “Hırsızsın sen” söylemi mağdurun hırsız olduğuna dair hükmün kesinleşmesinden sonra suç fiili olmaktan çıkacaktır.
Pek tabi eğer hakaret, haksız fiil nedeniyle işlenirse Türk Ceza Kanunu’nun 129. maddesinin 1. fıkrası uyarınca verilecek ceza 3’te 1’ine kadar indirilebilir hatta ceza verilmesinden de vazgeçilebilir.
129. maddenin 2. fıkrası uyarınca hakaretin kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde cezaya hükmolunmamaktadır.
129. maddenin 3. fıkrası ise hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebileceğini hükme bağlamaktadır.
Basit hakaret suçunun cezası ne kadardır?
Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin 1. fıkrası uyarınca basit hakaret suçunun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.
Hakaret suçunun nitelikli halleri
Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin 3. fıkrası hakaret suçunun nitelikli halini düzenlemektedir. Bu bağlamda hakaret suçunun;
- Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı
- Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı
- Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle işlenmesi halinde suçun nitelikli halleri oluşacaktır.
Örneğin icra memurunun bir dosya borçlusu hakkında yapması gereken 89/1 ihbarnamesini iş yoğunluğu sebebiyle biraz geciktirmesinden dolayı aynı dosyanın alacaklısı tarafından icra memuruna yönelik “geri zekalı, bir işi beceremiyorsun” gibi sözleri kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçunu oluşturacağından suçun nitelikli hali oluşacaktır.
Hristiyan mezheplerinden olan Yehova’nın Şahitleri günümüzde evleri ve iş yerlerini dolaşıp dini görüşlerini yaymaya çalışmaktadırlar. Bu maksatla sanığın evine gelip broşür vermek isteyen Yehova Şahidi’ne sanığın “Sizin dininizi imanınızı kitabınızı sinkaf ederim, allahsız şerefsizler” şeklindeki hakareti yine nitelikli hakaret suçuna vücut verecektir.
Nitelikli hakaret suçunun cezası ne kadardır?
Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin 3. fıkrası uyarınca hakaret suçunun kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı veya kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
Alenen hakaret suçu nedir?
Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin 4. fıkrasında düzenlenen alenen hakaret suçu, hakaret içeren eylemin alenen bir topluluk karşısında işlenmesi halinde verilecek ceza 6‘da 1 oranında arttırılmaktadır. Örneğin bir televizyon veya radyo programında, işlek bir caddede veya kalabalık bir topluluk karşısında işlenmesi halinde alenen hakaret suçu vuku bulacaktır. Örneğin cami cemaatinin karşısında müezzinin küçük çocuğa “it oğlu it” şeklindeki söylemi hakaret suçuna vücut verecektir.
Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine hakaret suçu nedir?
Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin 5. fıkrasına göre kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde suç kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Bu durumda zincirleme suç hükümleri uygulanır.
Zincirleme suç Türk Ceza Kanunu’nun 43. maddesinde düzenlenmiştir. Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine hakaret aynı suçun tek fiille birden fazla kişiye işlenmesi durumuna örnektir. Bu bağlamda ceza 4’te 1’inden 4’te 3’üne kadar arttırılmaktadır.
Hakaret suçu şikâyete tabi midir?
Türk Ceza Kanunu’nun 131. maddesi uyarınca kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret edilmesi hariç hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete tabidir. Şikâyet süresi 6 aydır. Eğer mağdur şikâyet etmeden önce ölürse veya ölmüş birinin hatırasına hakaret edilmişse ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri şikâyet hakkına sahiptir.
Şikâyet hakkı 6 aydır.
Ancak suçun kamu görevlisine görevi nedeniyle işlenmesi halinde suç şikayete tabi değildir. Savcılık soruşturmayı resen başlatıp yürütmektedir.
Hakaret suçunda tazminat davası
Hakaret eylemi aynı zamanda haksız fiildir. Hakaret kişilik haklarına zarar veren haksız fiil olduğundan dolayı mağdurda bir zararın oluşması halinde mağdur tazminat davası açarak manevi tazminat talep edebilir.
Burada dikkat edilmesi gereken husus hükmün kesinleşme şartının bulunmamasıdır. Hüküm kesinleşmeden tazminat talep edilebilir.
Tazminat davasında görevli mahkeme
Hakaret suçu sebebiyle açılan tazminat davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir.
Hakaret suçunda uzlaştırma
Hakaret suçu Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 253. maddesi uyarınca uzlaştırmaya tabidir.
Hakaret suçunda görevli mahkeme
Hakaret suçunun yargılamasında görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.
Hakaret suçunda yetkili mahkeme
Hakaret suçunun yargılamasında yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir.
Anahtar Kelimeler
Hakaret suçu nedir?
Hakaret suçunun unsurları nelerdir?
Basit hakaret suçunun cezası ne kadardır?
Hakaret suçunun nitelikli halleri
Nitelikli hakaret suçunun cezası ne kadardır?
Alenen hakaret suçu nedir?
Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine hakaret suçu nedir?
Hakaret suçu şikâyete tabi midir?
Hakaret suçunda tazminat davası
Tazminat davasında görevli mahkeme
Hakaret suçunda uzlaştırma
Hakaret suçunda görevli mahkeme
Hakaret suçunda yetkili mahkeme