İhalenin Feshi Davası,Dava açma süresi ve şartları nelerdir ? Bu yazımızda bu sorular cevap bulacaktır.
İcra nedir?
İcra, alacaklının, borçludan tahsil edemediği alacağını devletin cebir yetkisini kullanarak borçludan zorla aldığı bir icra yoludur. İcra İflas Kanunu’nun 42. maddesinde düzenlenen ilamsız takip, takip talebiyle başlar ve haciz yoluyla, rehinin paraya çevrilmesiyle veya iflas suretiyle devam eder.
İlamsız icra nedir?
İlamsız icra yolu ile takipte önemli olan husus, takibin konusu alacağın bir mahkeme kararına veya kanunda ilam yerine geçen bir karara bağlı olmamasıdır. Yani ilamsız icrada alacaklı olduğunu düşünen kişi takibe dayanak olarak sözleşme, fatura sureti veya borç ikrarını gösterir bir belgeyle takibe başlayacağı gibi hiçbir şey sunmadan dahi takibe başlayabilir. Ancak alacağın dayanağının olmaması takibi haliyle olumsuz etkileyebilecektir.
İlamlı icra nedir?
İcra ve İflas Kanunu’nun 24 ile 42. maddeleri arasında düzenlenen ilamlı icra, alacaklının alacağını bir mahkeme kararı ile ya da İcra ve İflas Kanunu’nun 38. maddesi uyarınca ilam niteliğinde bir belgeyle kanıtlamış olması halinde başvurabileceği bir icra yoludur. İcra hukukunda esas olan ilamlı icradır, ilamsız icra istisnadır. Ancak uygulamada ilamsız icra takiplerine daha çok rastlanılmaktadır. İlamsız icradan farklı olarak ilamlı icra takiplerinde borçlunun icra takibine itiraz etme olanağı bulunmamaktadır. Ayrıca ilamlı icranın başlatılabilmesi için ilamın kesinleşmesi şart değildir. Lehine ilamı alan alacaklı kesinleşmeyi beklemeden icra dairesine başvurarak ilamlı icra takibini talep ederek başlatabilir. Ancak taşınmazlar ve taşınmazlara ilişkin ayni haklara ilişkin ilamlar, nafaka dışında aile hukukuna ilişkin ilamlar, gemilere ve gemilerle ilgili ayni haklara ilişkin ilamlar, yabancı mahkeme kararlarının tenfizi hakkındaki kararlar, ceza mahkemesi ilâmlarının yargılama giderlerine ilişkin ilamlar, Sayıştay ilâmları ve menfi tespit davasında lehine tazminata hükmedilen borçlu menfi tespit ilâmları için kesinleşme şartı aranmaktadır.
İcra takiplerinde süreç nasıldır?
Takip talebiyle icra dairesine başvuran alacaklı icra dairesinden borçluya ödeme emri gönderilmesini ister. İcra dairesi borçluya ödeme emrini Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ eder ve eğer ilamsız icra başlatılmışsa takibin kesinleşmesi beklenir. Borçlu itirazın iptali, itirazın kaldırılması ya da borcu ödemek gibi takibi yarıda kesecek işlemler yapmazsa ya da bu işlemler aleyhine sonuçlanırsa takip kesinleşir. Takibin kesinleşmesinin ardından alacaklı icra dairesine haciz işlemleri için talepte bulunur. İcra dairesi cebri icra yoluyla borçludan borca karşılık haciz işlemlerini gerçekleştirdiğinde haczin kesinleşmesiyle birlikte borçlunun ya da alacaklının satış talebinde bulunmaları gerekmektedir. Satışın da gerçekleşmesinin ardından alacaklıya hakkı olan para verilir ve dosya kapanır.
Kronolojik sırasıyla icra takiplerinin özeti şu şekildedir: Takip talebi, ödeme emri, takibin kesinleşmesi, haciz, satış ve paranın ödenmesi.
Satış nedir?
İcra hukukunda esas olan alacaklının parayla tatmin edilmesidir. Bu bağlamda haczin kesinleşmesiyle beraber borçlu ya da alacaklı eğer haczedilen mal para değilse satış talebinde bulunur. Satış aşamasında icra dairesi taleple bağlıdır. Bu bağlamda haczedilen malların satışı icra dairesince resen yapılamamaktadır zira İcra ve İflas Kanunu uyarınca satış için talep aranmaktadır. Tek istisnası malların değerinin hızla düştüğü bir durumda veya tamamlama haczi gerektiren durumlarda icra müdürlüğü resen malların satışına karar verebilmektedir. (İİK 113/2, 139)
Satış isteme süresi ne kadardır?
Malların haczedilmesinin üzerinden taşınır mallar için 6 ay taşınır mallar için 12 ay geçmekle beraber mallar üzerindeki haciz kalkmaktadır. Ayrıca satış istendikten sonra satış için gereken giderler 15 gün içerisinde ödenmezse yine haczedilen mallar üzerindeki haciz kalkmaktadır. Haciz kalktıktan sonra borçlu malları üzerindeki tasarruf hakkına yeniden kavuşmaktadır. Haciz kalktığından dolayı alacaklı satış isteyebilmesi için öncelikle yeniden haciz talep etmeli, haciz işlemlerinden sonra haciz kesinleşirse alacaklı tekrardan satış istemelidir.
İhale nedir?
İhale, haczedilen malların satışı aşamasında yer alan bir süreçtir. İhale ya da açık artırma, bir mülkün veya bir malın başlangıç fiyatının belirlendiği ve teklif verenlerin fiyatı artırmak için rekabet ettiği bir satış yöntemidir. Açık artırmalarda, katılımcılar teklif vererek fiyatı artırır ve en yüksek teklifi veren kazanır. Açık artırma, satıcı için potansiyel olarak daha yüksek bir satış fiyatı elde etme ve alıcılar için rekabetçi bir ortamda ürünü satın alma fırsatı yaratma avantajlarına sahiptir. Açık artırma süreci, teklif verenlerin birbirlerine karşı teklif vermesi, tekliflerin artırılması ve sonunda bir teklifin kazanmasıyla sonuçlanır.
Cebri icra hukukunda da haczedilen mallar açık artırma yolu ile paraya çevrilmektedir. Borçlu ya da alacaklının satış talep etmesinin ardından açık artırma hazırlıklarına başlanmaktadır.
1- Öncelikle açık artırma ilanı verilir. Bu ilanda açık artırmanın yapılacağı yer, gün ve saat belirlenir.
2- İcra müdürü tarafından artırma şartnamesi düzenlenir. Bu şartnamede ihaleye çıkarılacak ürünün özelliklerine ve diğer hususlara yer verilir.
Bu iki hazırlık sürecinin ardından açık artırma yapılır. Açık artırma elektronik ortamlarda teklif verme usulü ile başlamaktadır. Açık artırma son bulduğunda taşınırların satışında ödeme peşin olarak yapılmaktadır. İhalenin bitmesiyle mülkiyet alıcıya geçmektedir. Ancak malın teslimi için bedelin ödenmesi şarttır.
İhalenin feshi nedir?
Satış talebinin ardından ihaleye hazırlık ve ihalenin gerçekleştirilmesi süreci İcra ve İflas Kanunu’nda öngörülen usul kurallarına uygun olarak gerçekleştirilmelidir. İcra ve İflas Kanunu’nda belirtilen usule uygun olmayan ihalelerin feshi talep edilebilmektedir. Bu bağlamda ihalenin feshinin istenmesi bir şikayet yoludur.
İhalenin feshi nedenleri
1- İhalenin feshi satış talebi sürecinde meydana gelen hukuksuzluklardan zuhur etmiş olabilir. Örneğin ortada bir satış talebinin mevcut olmaması veya haczin sonradan kaldırılmış olması gibi sebepler ihalenin gerçekleştirilmesine doğrudan engel teşkil edeceğinden ihalenin feshini gerektirir.
2- İhaleye hazırlık sürecindeki hukuka aykırılıklar ihalenin feshine sebebiyet verebilmektedir. Örneğin ilanın hiç yapılmaması ya da süresi içinde yapılmaması, taşınmaz satışında tapu sicilindeki hak sahiplerine ihalenin tebliğ edilmemiş olması ya da mükellefiyetler listesinin hazırlanmamış olması ihalenin feshi için sebep teşkil etmektedir.
3- İhalenin yapılması sırasındaki hukuka aykırılıklar ihalenin feshi için sebep gösterilebilir. Örneğin malın öngörülen bedelinin en az yüzde 50’si oranında teklif yapılması ancak bu oranın rüçhanlı alacaklıların alacağını karşılamada yetersiz kalması halinde ihalenin hukuka aykırı yapıldığını göstermektedir. İcra memurunun 3 kez bağırma usulünü gerçekleştirmemesi gibi durumlar yine ihalenin feshini gerektirmektedir.
4- İhaleye fesat karıştırmak ihalenin feshi için sebeptir. İhaleye fesat karıştırma fiili ihalenin şeffaf ve bağımsız yapılmasını engelleyen fiillerdendir. İhaleye fesat karıştırma kişilerin ihaleye girmesini herhangi bir şekilde engelleme ya da ihaleye pey sürülmesini engelleme gibi ihaledeki iradeyi etkileyecek her türlü tutum ve davranış ihaleye fesat karıştırmaya sebebiyet vermektedir. Bu durumda da ihalenin feshi için sebep doğmaktadır.
5- Alıcının malın niteliklerinde hataya düşmesi veya düşürülmüş olması ihalenin feshi için sebep teşkil etmektedir. Örneğin ihale konusu arabanın 2022 model olması ancak arabanın modelinin sonradan 2021 olduğunun ortaya çıkması, dubleks evin aslında ters dubleks olması ve dubleks katın bir alt katta yer alması gibi hatalar malın niteliklerinden kaynaklanmaktadır ve ihalenin feshi için sebep sayılmaktadır.
Önemli not: İcra ve İflas Kanunu uyarınca ihalenin feshine karar verilebilmesi için zarar unsurunun gerçekleşmiş olması gerekmektedir (İİK m.134):
“İhalenin feshini şikâyet yolu ile talep eden ilgili, vakı yolsuzluk neticesinde kendi menfaatlerinin muhtel olduğunu ispata mecburdur.”
İhalenin feshini kimler isteyebilir?
İhalenin feshini İcra ve İflas Kanunu’nun 134. maddesi uyarınca aşağıdaki kişiler isteyebilmektedir:
1- Satış isteyen alacaklı
2- Borçlu
3- Pey sürmüş olmak şartıyla ihaleye katılanlar
4- Tapu sicilindeki ilgililer
Yukarıda sayılanlar dışında kimse ihalenin feshini isteyememektedir.
İhalenin feshini isteme süresi ne kadardır?
İhalenin feshini isteme süresi, fesih nedeninin öğrenilmesinden itibaren başlayarak 7 gündür. Bir karine olarak kanun, ihalenin feshi davasını açabilecek ilgililerin ihalenin feshi nedenlerini en geç ihale gününde öğrendiğini kabul etmektedir. Pek tabi bu kural çoğu zaman sapmaktadır zira örneğin bir araba modelinin şartnamede yazan bilgisinden farklı olarak daha düşük bir model olduğu ihale gününden sonraki 1 hafta içinde çıkmayabilmektedir. Bu durumda araba modelinin daha düşük olduğu öğrenildiği tarihten itibaren süre başlamaktadır. Yani ihalenin ilanının tebliğ edilmiş olması gereken kişiye tebliğ edilmemesi, malın esaslı niteliklerindeki hatanın sonradan öğrenilmesi ve ihaleye fesat karıştırıldığının öğrenilmesi halinde süre bu durumların öğrenildiği tarihten itibaren başlamaktadır ve bu hallerde ihalenin feshini isteme süresi 1 yıldır.
İhalenin feshi davasında yetkili ve görevli mahkeme
İhalenin feshi davasında yetkili ve görevli mahkeme icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesidir.